ဖယ္ဒရယ္ႏွင့္ ဘာသာေရး ဖယ္ဒရယ္ႏွင့္ဘာသာေရး မည္ကဲ့သို႔ဆက္ႏြယ္ေနပါသနည္း? Federalism and Religion (See E

ယခုတပတ္ေဆာင္းပါးအတြက္ဖယ္ဒရယ္ (federalism)၊ ဘာသာေရးကင္းရွင္းမႈ (secularism) ႏွင့္ ဘာသာေရး (religion) တို႔ၾကား ဆက္ႏြယ္မႈအေၾကာင္း ဦးစားေပးေရးထားပါသည္။ အဘယ္ေၾကာင့္ပါလဲ?

ဖယ္ဒရယ္ႏွင့္ ဘာသာေရးကင္းရွင္းမႈ ႏွစ္ခုသည္ လိုက္ဖက္ညီသည္ဟုထင္ရသည္။ သို႔ေသာ္လည္း လက္ေတြ႕တြင္ အၿမဲ လိုလို ပိုရႈပ္ေထြးေနတတ္ပါသည္။

အေနာက္နိုင္ငံမ်ားတြင္ ဘာသာေရးသည္ ပဋိပကၡမ်ား၏ အဓိကအေၾကာင္းရင္းတစ္ခုျဖစ္ခဲ့ပါသည္။ ထိုမွ ေရွာင္ရွားရန္အတြက္ ဘာသာအယူ၀ါဒလႊမ္းမိုးမႈမရွိေသာႏိုင္ငံတည္ေထာင္ရန္ျဖစ္လာပါသည္။ ႏိုင္ငံေတာ္ကို ဘာသာတရားမွ ခြဲျခားထားၿပီး ႏုိင္ငံေရးအေဆာက္အအံုမ်ားအေနျဖင့္ ဘာသာေရးအေဆာက္အအံုမ်ား၏ လႊမ္းမိုးခံရျခင္းမွ လႊတ္ကင္းရမည္ျဖစ္ကာဘက္လိုက္မႈမရွိရန္လိုအပ္ပါသည္။

သို႔ေသာ္လည္း အာရွႏိုုင္ငံအမ်ားအျပားအတြက္မူ ႏိုင္ငံေရးႏွင့္ ဘာသာေရးသည္ ေရာယွက္ဆက္ႏြယ္ေန ပါေသးသည္။ ဘာသာေရးအေနျဖင့္ လူမႈေရး၊ႏုိင္ငံေရးတို႕အေပၚ လႊမ္းမိုးနိင္သည့္ အင္အားအလြန္ရွိေနေသးသည္။ အစိုးရမ်ားကလည္း ဘာသာေရးဘက္လိုက္မႈရွိသည့္ ဥပေဒမ်ားကို ျပဌာန္းထားပါသည္။ ဘာသာေရးအယူ၀ါဒ လႊမ္းမိုးမႈမရွိသည့္ အေျခခံဥပေဒပိုင္ဆိုင္ထားေသာ အိႏၵိယႏိုင္ငံတြင္ပင္လ်င္ ဘာသာေရးႏွင့္ဆက္ႏြယ္သည့္ ကိစၥရပ္မ်ားတြင္ အစိုးရအေနျဖင့္ မၾကာခဏ၀င္ေရာက္စြက္ဖက္ေလ့ရွိသည္။ သီရိလကၤာႏိုင္ငံရွိ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ဘုန္းႀကီးမ်ားသည္ ႏိုင္ငံေရးႏွင့္ ပတ္သက္သည့္ ေတာင္းဆိုမႈျပဳလုပ္ရာတြင္ အလြန္အေရးပါၾကသည္။

အာရွေဒသသည္ ဘာသာကိုင္းရိႈင္းမႈအလြန္ကြဲျပားစံုလင္မႈရွိသည့္ ေနရာျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ဘာသာတစ္ခု အေနျဖင့္ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံ၏ အမ်ိဳးသားေရး စ႐ိုက္လကၡဏာတစ္ခု အျဖစ္ေနရာယူထားလ်င္ အျခားဘာသာကိုးကြယ္ယံုၾကည္သူမ်ား အတြက္ ထိုႏိုင္ငံႏွင့္ တသားတည္းျဖစ္ဖို႔ရန္ ခက္ခဲသြားကာ အမ်ားလက္ခံႏုိင္သည့္ တူညီသည့္ ႏိုင္ငံ၏ ဘံုအမွတ္အသားတစ္ခု ေဖာ္ထုတ္ဖို႕ရန္ မလြယ္ကူေတာ့ေပ။

ယခင္က ကြ်န္ုပ္အေနျဖင့္ အားလံုးလက္ခံနိင္သည့္ ဘံုအမွတ္အသားေဖာ္ထုတ္ျခင္းသည္ ဖယ္ဒရယ္ေအာင္ျမင္စြာ တည္ေဆာက္ႏိုင္ဖို႔ အေရးပါပံုကို ေရးခဲ့ၿပီးျဖစ္သည္။ ထိုသို႔ဆိုလ်င္ ဘာသာေရးႏွင့္ကင္းရွင္းသည့္ ဖယ္ဒရယ္သည္ ဘာသာကိုးကြယ္မႈစံုလင္သည့္ ႏုိင္ငံမ်ားတြင္ အလုပ္ျဖစ္ပါသလားဟူသည့္ ေမးခြန္းရွိလာပါသည္။

စရွင္းျပရမည္ဆိုလ်င္ အာရွတိုက္ျပင္ပမွ ဖယ္ဒရယ္ႏိုင္ငံအားလံုးသည္ ဘာသာအယူ၀ါဒလႊမ္းမိုးမႈမရွိပါ။ ဒုတိယတစ္ခ်က္အေနျဖင့္ ဖယ္ဒရယ္ႏွင့္ ဘာသာေရးကင္းရွင္းမႈအယူ၀ါဒႏွစ္ခုစလံုးအေနျဖင့္ ရိုးရာယဥ္ေက်းမႈ၊ တိုင္းရင္းသားျဖစ္တည္မႈ၊ ကိုယ္ပိုင္အမွတ္အသားစသည္တို႔ႏွင့္ဆက္ႏြယ္သည့္ တန္ဖိုးထားမႈမ်ားကို ဖယ္ဒရယ္ထူေထာင္သည့္ အဆင့္တြင္ ညိွႏိႈင္းရပါသည္။

အမွန္ပင္ ထိုအေၾကာင္းအရာမ်ားသည္ ဖယ္ဒရယ္စတင္တည္ေဆာက္ရာတြင္ အလြန္အေရးႀကီးပါသည္။ ဘာသာေရးအေျချပဳ ႏိုင္ငံသေကၤတတစ္ခုရွိျခင္းသည္ ဖယ္ဒရယ္ တည္ေဆာက္မည္ သို႕မဟုတ္ မတည္ေဆာက္မည္ဟူ၍ အဓိပၸာယ္မထြက္ပါ။ ဥပမာအားျဖင့္ အစၥလမ္ျပည္ေထာင္စုႏိုင္ငံမ်ားကို ပါကစၥတန္ႏွင့္ မေလးရွားႏို္င္ငံတို႕တြင္ တည္ေထာင္ထားပါသည္။ သို႔ေသာ္လည္း အစပိုင္းတြင္ ႏွစ္ႏုိင္ငံစလံုးအေနျဖင့္ ဘာသာတရားကင္းရွင္းမႈဆိုင္ရာ အယူ၀ါဒတန္ဖိုးမ်ားကို ဖက္တြယ္၍ စတင္ခဲ့ပါသည္။

‘သတင္းအခ်က္အလက္ေပးကာ အျပန္အလွန္ေဆြးေႏြးျခင္း မျပဳလုပ္မွီ ႏွင့္ ျပဳလုပ္ၿပီး လူထုသေဘာထား စစ္တမ္းေကာက္ယူျခင္း (deliberative polling)’ တြင္ ပါ၀င္ခဲ့သူမ်ား၏ ၈၀ ရာခိုင္ႏႈန္းသည္ ျမန္မာႏုိင္ငံအေနျဖင့္ ဘာသာေရးကင္းရွင္းမႈ ရွိသင့္သည္ဟု စဥ္းစားက်သည္။ ထို႕အျပင္ အားလံုးအတူမ ွ်ေ၀ခံစားႏိုင္သည့္ အမွတ္အသားတစ္ခုေဖာ္ထုတ္ရန္လိုလားစိတ္ပိုမ်ားလာေလ အေျခခံဥပေဒတြင္ ဘာသာတစ္ခုခုကိုအေလးထားေဖာ္ျပျခင္းအား ေထာက္ခံမႈေလ်ာ့နည္းလာေလျဖစ္သည္ကိုေတြ႕ရသည္။

ထို႔အျပင္ မည္ကဲ့သို႕ေသာ ဘာသာတရားဆိုသည္မွာ အေရးပါပံုမေပၚပါ။ ဖယ္ဒရယ္စနစ္သည္ ခရစ္ယာန္အမ်ားစုရွိ သည့္ ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ စတင္ခဲ့ေသာ္လည္း လက္ရွိတြင္ ဖယ္ဒရယ္စနစ္က်င့္သံုးသည့္အႀကီးမားဆံုးေသာ ႏုိင္ငံသည္ ဟိႏၵဴအမ်ားစုေနထိုင္သည့္ႏိုင္ငံျဖစ္သည္။

သို႔ေသာ္လည္း ဗုဒၶဘာသာအမ်ားစုေနထိုင္သည့္ ဖယ္ဒရယ္ႏုိင္ငံဟူ၍ မရွိေသးပါ။

ေထရ၀ါဒဗုဒၶဘာသာလူမ်ားစု သက္၀င္ယံုၾကည္သည့္ ႏိုင္ငံမ်ားျဖစ္သည့္ ျမန္မာ၊ သီရိလကၤာ၊ ထိုင္းႏုိင္ငံတို႔သည္ ဖယ္ဒရယ္ကို အထူးသျဖင့္ လက္သင့္မခံခ်င္ေနသည္ကိုေတြ႕ရသည္။

သီရိလကၤာမွ စာဆိုတစ္ဦးမွ “လူမ်ားစုျဖစ္ေသာ္လည္း လူနည္းစုစိတ္ေနစိတ္ထား” ဟူ၍ ထင္ရွားစြာ ဆိုထားပါသည္။ ဘာသာတစ္ခုအေနျဖင့္ အထင္အျမင္ျဖင့္ ေသာ္၎၊ အမွန္တကယ္ေသာ္၎ ျခိမ္းေျခာက္ခံရလ်င္ အစိုးရအေနျဖင့္ ပို၍ ဗဟိုခ်ဳပ္ကိုင္မႈျပဳလုပ္ေလ့ရွိကာ ဖယ္ဒရယ္ကို လက္ခံရန္ ပိုေ၀းလာပါသည္။ ထိုသို႔ျဖစ္ေပၚျခင္းသည္ ဘာသာေရးအယူ၀ါဒ မ်ားႏွင့္ အနည္းငယ္မွ်သာ သို႔မဟုတ္ ဘာမွမသက္ဆိုင္ပါ။

ျမန္မာျပည္အတြက္မူ ေအာင္ဆန္းသည္ ဖယ္ဒရယ္သမားျဖစ္ၿပီး ႏိုင္ငံေရးႏွင့္ ဘာသာေရးကင္းရွင္းသည့္ အယူ၀ါဒလက္ကိုင္ခဲ့သူျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္လည္း ဦးႏုကေတာ့ “အစိုးရသည္ ဘာသာေရး အ၀န္းအ၀ိုင္းထဲ၀င္သင့္သည္” ဟုယံုၾကည္ခဲ့ပါသည္။ ထို႕ေၾကာင့္ ဦးႏုသည္ ဗဟိုအုပ္ခ်ဳပ္စီမံမႈအားသန္သူျဖစ္သည္မွာ လည္း မဆန္းေပ။

အစိုးရတစ္ရပ္အေနျဖင့္ ဥပေဒႏွင့္ေပၚလစီမ်ား ျပဳစုခ်မွတ္ရာတြင္ ဘာသာအယူ၀ါဒလႊမ္းမိုးမႈမရွိေစေရးကို ဖက္တြယ္ထားၿပီး တဖက္တြင္လည္းရိုးရာယဥ္ေက်းမႈ၊ဘာသာေရးစသည္တို႕ကို ကာကြယ္ႏုိင္ဖို႔ရန္အတြက္ အလယ္ဆံုမွတ္သို႕ သြားကိုသြားရပါမည္။ ထိုမွသာ အျခားဘာသာကိုးကြယ္သည့္ လူနည္းစုမ်ားအေနျဖင့္ တစ္သားတည္း ခံစားရႏုိင္ကာ ျပည္ေထာင္စု၏ အစိတ္အပိုင္းမ်ားသည္ အမွတ္အသားကိုယ္စီတည္ေဆာက္ႏိုင္မည္ျဖစ္ သည္။

ျခံဳငံုဆိုရလ်င္ ႏိုင္ငံေရးႏွင့္ ဘာသာေရးခဲြထားျခင္းသည္ဖယ္ဒရယ္ ေကာင္းမြန္စြာအလုပ္ျဖစ္ရန္အတြက္ မရွိမျဖစ္မလိုအပ္ပါ။ သို႔ေသာ္လည္း ဖယ္ဒရယ္ႏိုင္ငံ တည္ေထာင္ေနစဥ္ ႏွင့္ ညိွႏိႈင္းမႈျပဳလုပ္ေနစဥ္ ကာလအတြင္းေတာ့ လိုအပ္ပါလိမ့္မည္။

What does religion have to do with federalism anyway?

This week’s posting focuses on the relationship between federalism, secularism and religion. Why?

Federalism and secularism seem a natural fit. But the reality is always more complicated.

In the West, religion used to be a major source of conflict. One way around this was to create a secular state – politics was separated from religion, and political institutions were required to be neutral and free from the influence of religious institutions.

However, in many countries in Asia, politics and religion remained intertwined. Religion is still a considerable social and political force, and many governments have put in place religiously-biased laws. Even in India, which is constitutionally secular, the government regularly intervenes in religious affairs. In Sri Lanka, the Buddhist clergy has been a prominent advocate of political causes.

But Asia is also very religiously diverse. And if one religion forms part of a country’s identity, then it is difficult for the followers of other religions to feel a part of that country and to develop a shared identity.

Earlier, I wrote about how important a shared identity is to the success of federalism. So can federalism without secularism work in religiously diverse countries?

For starters, outside of Asia, every federal country in the world is also secular. Secondly, both federalism and secularism involve some kind of renegotiation of values associated with culture, ethnicity and identity, which often happens at the establishment stage of federalism.

Indeed, such issues are most important at the stage federalism is developed. A religious national identity alone does not mean federalism will or will not be established. There are Islamic federations in Pakistan and Malaysia for example. But even then, both embraced secular values at the establishment stage of federalism.

Our deliberative polls on federalism in Myanmar found that, after deliberation, almost 80% of participants thought Myanmar should be secular. Further, as the desire for a single shared identity increased, so the support for a particular religion in the constitution decreased.

Besides, the type of religion does not seem to matter. Federalism originated in Christian-majority countries, and the largest federal system in the world is in a Hindu-majority country.

However, there are no Buddhist-majority federations in the world.

Countries whose majority religion is Theravada Buddhism have been particularly resistant to federalism (Myanmar, Sri Lanka, Thailand).

There is, as one Sri Lankan scholar famously asserted ‘a majority with a minority complex’. When one religion is threatened (whether real or perceived), governments will tend to centralise and resist federalisation. The religious ideology has little or nothing to do with it.

In Myanmar, Aung San was a secularist and a federalist. However, U Nu believed that ‘government should enter into the sphere of religion’. It should be no surprise that he was also a centralist.

There must be some kind of middle ground whereby the government can play a role in protecting traditional culture and religion, while embracing secular values at the level of law and policy so that non-Buddhist identities can feel included and different sub-state identities can be built.

All-in-all, political secularism is not necessary for federalism to work properly, but it might be necessary at the stage that federalism is negotiated and established.

---