“Myanmar is never going to have a donor driven transition”: An interview with an international consu

“ျမန္မာႏိုင္ငံဟာ အလွဴရွင္ အေျချပဳတဲ့ အသြင္ကူးေျပာင္းမႈမ်ိဳး မည္သည့္အခါမွ် ျဖစ္လာမွာ မဟုတ္ပါဘူး” ၿငိမ္းခ်မ္းေရးႏွင့္ ပဋိပကၡဆိုင္ရာ ႏိုင္ငံတကာ အၾကံေပးတစ္ဦးႏွင့္ ေတြ႕ဆုံေမးျမန္းျခင္း

“Myanmar is never going to have a donor driven transition”: An interview with an international consultant on peace and conflict (see English below)

ျမန္မာႏိုင္ငံရွိ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး လုပ္ငန္းစဥ္မ်ားအတြက္ အလွဴရွင္မ်ားသည္ ၄င္းတို႕၏ကူညီေထာက္ပံ့မႈမ်ားတြင္ မည္သို႕တာ၀န္ယူ၊ တာ၀န္ခံသနည္း။

ေျပာရရင္ေတာ့ လက္ရွိမွာ ျမန္မာႏိုင္ငံဟာ အေနာက္ႏိုင္ငံကအလွဴရွင္ ရံပုံေငြေတြရဲ႔ အေရးႀကီးဦးစားေပးအဆင့္ မဟုတ္ပါေတာ့ပါဘူး။

ဒါ့အျပင္ အလွဴရွင္ေတြမွာလည္း စဥ္းစားစရာ တစ္ခ်က္ရွိပါတယ္။ ဘာလဲဆိုေတာ့ ျမန္မာႏိုင္ငံဟာ ေရြးေကာက္ခံအစိုးရ အုပ္ခ်ဳပ္တဲ့ ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံျဖစ္တဲ့အျပင္ ႏိုဘယ္လ္ၿငိမ္းခ်မ္းေရးဆုရွင္ ေခါင္းေဆာင္ တစ္ဦးလဲရွိပါတယ္။ ဒါဆိုရင္ ဒီအစိုးရနဲ႕ ဒီေခါင္းေဆာင္ကို ကၽြန္ေတာ္တို႕ ဘာလို႕ မေထာက္ခံရမွာလဲ။ ခုဆိုရင္ ရခိုင္ျပည္နယ္ႏွင့္ ကခ်င္/ရွမ္းျပည္နယ္က အေျခအေနေတြအရ ဒီကိစၥကို ေမးခြန္းထုတ္လာၾကပါၿပီ။ သို႕ေသာ္လည္း ဒါဟာ ေယဘုယ် အျမင္ဘဲျဖစ္ပါတယ္။

ေနာက္ၿပီး အစိုးရကို ကူညီတာဟာ လုံး၀သဘာ၀က်တယ္လို႕ ကၽြန္ေတာ္ျမင္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အခ်ိဳ႕က႑ေတြမွာေတာ့ ေလ့လာစုံစမ္းေမးျမန္းဖို႕ လိုအပ္တာေတြရွိပါတယ္။ ဥပမာ ေျပာရရင္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး လုပ္ငန္းစဥ္ ဘဲျဖစ္ပါတယ္။

ၿငိမ္းခ်မ္းေရးသေဘာတူညီခ်က္ကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ေနစဥ္မွာ အစိုးရရဲ႕ေနာက္မွာ ရပ္တည္ေပး မယ္ဆိုရင္ ျပႆနာမရွိပါဘူး။ ဒါဟာ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး ညိွႏိႈင္းေဆြးေႏြးမႈမွာ အစိုးရကို တဘက္သက္ ေထာက္ပ့ံေပးတာနဲ႕ မတူပါဘူး။ တဖန္ ယခုေဆာင္ရြက္ခဲ့တဲ့ ကူညီေထာက္ပံ့မႈ အစီအစဥ္ေတြဟာ ဒီအခ်က္ေတြနဲ႕ကိုက္ညီ္မႈရွိမရွိကိုလည္း အလွဴရွင္ေတြအေနနဲ႕ ေသေသခ်ာခ်ာ စဥ္းစားရပါလိမ့္မယ္။

ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးႏွင့္ ပဋိပကၡအေပၚ ႏိုင္ငံတကာအလွဴရွင္မ်ားသည္ မည္မွ်လႊမ္းမိုး ထားႏိုင္သနည္း။

အလွဴရွင္ေတြဟာ သင့္တင့္မွ်တေသာပမာဏရွိတဲ့ ကူညီေထာက္ပ့ံမႈေတြေပးေနေစကာမူ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ အလွဴရွင္အေျချပဳတဲ့ အသြင္ကူးေျပာင္းမႈမ်ိဳး မည္သည့္အခါမွ် ျဖစ္လာႏိုင္မွာမဟုတ္ပါဘူး။ ဒါကေတာ့ ပုဂၢလိကအခန္းက႑ေၾကာင့္ဘဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ကမာၻ႕ရဲ႕ အလ်င္အျမန္ေျပာင္းလဲေနေသာ အရပ္ေဒသမွာ ရွိတဲ့ သဘာ၀သယံဇာတမ်ား ေပါၾကြယ္၀ေသာ ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ျဖစ္တယ္။ ေျပာရမယ္ဆုိရင္ ျမန္မာဟာနီေပါလလိုႏိုင္ငမ်ိဳးနဲ႕ မတူပါဘူး။ သူက ကူညီေထာက္ပံ့မႈေပၚမွာသာ မွီခိုေနရတဲ့ အေျခခံလိုအပ္ခ်က္ေတြ ခၽြတ္ျခံဳက်ေနတဲ့ ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံ ျဖစ္ပါတယ္။

ျမန္မာႏိုင္ငံ၏အေရွ႕ေတာင္ဘက္ပိုင္းကို ၾကည့္လွ်င္ ပုဂၢလိကက႑ ေငြေၾကး အေျမာက္အမ်ားဟာ ထိုင္းႏိုင္ငံႏွင့္ အျခားေနရာမ်ားမွ ရရွိလာႏိုင္တာကို ေတြ႕ရပါမယ္။ ဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္ဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္ လာပါလိမ့္မယ္။

ကူညီေထာက္ပံ့မႈေအဂ်င္စီမ်ားရဲ႕ ထိေရာက္ေသာ ဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္မႈလုပ္ငန္းအခ်ိဳ႕အေနနဲ႕ တတ္ႏိုင္သမွ် ေသေသခ်ာခ်ာ လုပ္ႏိုင္တာရွိပါတယ္။ ဒါကေတာ့ လက္ရွိလုပ္ကိုင္ေနတဲ့ စီမံကိန္းေတြဟာ လိုအပ္ခ်က္ေတြ ရွိေနတဲ့ လူထုြ ရဲ႔အသံေတြကိုေဖာ္ထုတ္ေပးႏိုင္လား ဆိုတာပါဘဲ။ သင့္မွာ ဒါမ်ိဳးမရွိဘူးဆိုရင္ေတာ့ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး ဆိုတာ ေဆြးေႏြးတိုင္ပင္ၿပီး အၾကံဥာဏ္ရယူရန္မျဖစ္ႏိုင္ေသာ ကိစၥရပ္ျဖစ္ေၾကာင္း လူအမ်ားကို သိေအာင္လုပ္ေပးရပါမယ္။ ဒါဟာ ပဋိပကၡအေျပာင္းအလဲမ်ားကို အားေကာင္း လာေစမယ္။ ဒီအဆင့္မွာေတာ့ ဒါဟာ အဓိပၸာယ္ ရွိပါတယ္။

ဒါေပမယ့္ ဒီအေၾကာင္းအရာဟာ ရပ္မေနပါဘူး။ ပဋိပကၡေဒသမ်ားရွိ အေျပာင္းအလဲမ်ားကို ထိန္းေက်ာင္းေပး ေနတာဟာ ကူညီေထာက္ပ့ံမႈေတြမဟုတ္ပါဘူး။ ပုဂၢလိက က႑ကရတဲ့ ေငြေၾကးေတြပါ။ အကယ္၍ ကူညီေထာက္ပံ့မႈေတြဟာ အားေကာင္းေနၿပီး ေထာက္ပံ့မႈအေပၚမွီခိုေနရေသာ အေနအထား ျဖစ္ေနရင္ေတာ့ ဒါဟာအႏၱရာယ္ရွိပါတယ္။ ယခုအခါမွာ အေထာက္အပ့ံေတြဟာ အကူအညီျဖစ္ခ်င္မွ ျဖစ္လိမ့္မည္။ အမွားေတြလည္း လုပ္မိႏိုင္မယ္။ ဒါေပမယ့္ ကူညီေထာက္ပ့ံမႈေတြဟာ တကယ္ေတာ့ ေျပာစမွတ္တြင္ေလာက္ေအာင္ မႀကီးက်ယ္ပါဘူး။

ေနာင္လာမည့္ ၁၀ ႏွစ္အတြင္း ျမန္မာႏိုင္ငံဟာ ပင္မ အေျခခံအေဆာက္အဦ ဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္မႈအတြက္ အေမရိကန္ေဒၚလာ ဘီလီယံ ဆယ္ဂဏန္းမွ ရာဂဏန္းထိ (တနည္း) ကုေဋတစ္ေထာင္ မွ ကုေဋတစ္ေသာင္းထိ လိုအပ္ပါလိမ့္မယ္ ။ အမ်ားစုမွာ ကူညီေထာက္ပံ့ေငြမွ ရသည္မဟုတ္ပါဘူး။ ပုဂၢလိကက႑ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမႈမွ ရရွိလာပါလိမ့္မယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံကို ကူညီေထာက္ပံ့မႈမွာ ေသခ်ာေပါက္ ယခင္ထက္ ပမာဏမ်ားေသာ္လည္း သန္းႏွင့္ခ်ီ၍ မလိုအပ္ေတာ့ေပ။

ထို႕အတူ အလွဴရွင္ေတြမွာ ႀကီးႀကီးမားမားလႊမ္းမိုးမႈမရွိပါဘူး။ အေၾကာင္းကေတာ့ NLD အစိုးရသစ္ဟာ အလွဴရွင္ေတြနဲ႕ ပတ္သက္ရင္ အထူးတလည္ လိုက္ေလ်ာေဆာင္ရြက္ဖို႔လိုတယ္လို႔ မယံုၾကည္ပါဘူး။

ယခင္ဦးသိန္းစိန္ အစိုးရလက္ထက္က တစ္ကမာၻလုံးကို သက္ေသျပဖို႔တခ်ိန္လုံးမဟုတ္ဘူး မျငင္းေနမယ့္အစား ဟုတ္ပါတယ္၊ ေထာက္ခံပါတယ္လို႔အျမဲေျပာခဲ့ပါတယ္။ ္။ ဒါေပမယ့္ အခုအခါမွာေတာ့ ကၽြန္ေတာ္တို႕မွာ ႏိုဘယ္လ္ၿငိမ္းခ်မ္းေရးဆုရွင္ ေခါင္းေဆာင္ ရွိတဲ့အတြက္ ဒီလိုမ်ိဳးလုပ္ဖို႕ မလိုအပ္ေတာ့ပါဘူး။

အလွဴရွင္မ်ားသည္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးလုပ္ငန္းစဥ္သီးသန္႕ကို ဘယ္လို ကူညီေထာက္ပံ့ပါသလဲ။

ကၽြန္ေတာ္အထင္ေျပာရရင္ေတာ့ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးလုပ္ငန္းစဥ္ ဘယ္ကိုသြားေနလဲ ဆိုတာအဓိကေမးခြန္း ပါဘဲ။ ပုံမွန္လုပ္ငန္းစဥ္မွာ အခက္အခဲေတြေတာ္ေတာ္ရွိပါတယ္။ ၿပိဳကြဲပ်က္စီးသြားႏိုင္တဲ့ ျဖစ္ႏိုင္ေခ်ေတာင္ ရွိေနတယ္။ ရွမ္းျပည္နယ္ေျမာက္ပိုင္းႏွင့္ ကခ်င္မွာဆိုရင္ တိုက္ပြဲေတြဟာ တစ္စတစ္စ ပိုမိုျပင္းထန္ လာပါတယ္။ ဒီေနရာမွာေတာ့ ပဋိပကၡဒဏ္ခံေနရသူမ်ားကို ဘယ္လိုကူညီ ေထာက္ပံ့မႈမ်ိဳးက အေကာင္းဆုံးပံ့ပိုးေပးႏိုင္မလဲ၊ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးကို ဘယ္ေလာက္ အေထာက္အပ့ံျဖစ္ေစမလဲ စတဲ့ အေျခခံက်တဲ့ ေမးခြန္ေတြကို အလွဴရွင္ေတြအေနနဲ႕ ေမးဖို႕ လိုအပ္ပါတယ္။

How are donors accountable in their support to the peace process in Myanmar?

Well Myanmar is not a high priority in any donor capital right now in the West.

And, for donors, there has been this sense that - Myanmar has an elected government, and a peace prize-winning leader, so why don’t you just support the government and the leader? That is now starting to be called into question by the situation in Rakhine State and Kachin/Shan, but it’s still the general view.

And I think that is perfectly legitimate, to support this government. But it requires a certain amount of questioning in some areas like, for example, the peace process.

While it is fine to come in behind the government when it is implementing a peace agreement, it is very different to unilaterally back a government on one side of a peace negotiation. And so donors are going to have to think carefully about how their aid programs fit in with this – more than they have been doing up to now.

How much influence do international donors have on peace and conflict in Myanmar?

They are providing a reasonable amount of support but in Myanmar it is never going to be a donor driven transition. This is a private sector story. A richly endowed, naturally prosperous country in a very dynamic part of the world. It is not Nepal right? That is a country with structural poverty which is dependent on aid. Look at the south east of Myanmar there is going to be a lot of private sector money from Thailand, from elsewhere. There is development going ahead there anyway.

A bit of good development work from aid agencies can try to make sure, as much as possible, that there are projects in place that can give voice to people in need. If you don’t have that then you will reconfirm for many people that peace means extractive, non consultative business. And that can reinforce dynamics of conflict. At that level of logic it makes sense.

But this context is moving and it is not aid which is driving changes in conflict affected areas. It is private sector money. If this was an aid dependent environment you could say well aid is doing it, and this is dangerous. Right now, aid may not be helping, it may be making mistakes, but aid is not the big story.

What Myanmar needs over the next ten years is tens – possibly hundreds – of billions of dollars of primarily infrastructure development. And most of that is not going to come from aid money. It is going to come from private sector investment. Aid to Myanmar is definitely much bigger than before, but it is not the billions needed.

Also, donors don’t have a big influence because this new NLD government doesn’t feel that it needs to show that it is sensitive to the donors.

The previous [Thein Sein] government had something to prove to everyone else in the world, to prove that it is saying yes rather than no all the time. But now we have a Nobel Prize winning leader, so she doesn’t feel she has anything to prove.

What about donor support to the peace process itself?

Well, I guess the key question is where is the peace process going. The formal process is in deep trouble; there is even a possibility it could collapse. Fighting is escalating in northern Shan and Kachin. In that context, donors have to ask some pretty fundamental questions about what kind of support can best help support those affected by conflict, and contribute to peace.