The environmental crisis you never even heard of? သင္တခါမွ မၾကားဘူးေသးသည့္ ပတ္၀န္းက်င္ဆုုိင္ရာအက်ပ္အ

သဲသယံဇာတသည္ တျဖည္းျဖည္းႏွင့္ေလ်ာ့ပါးလာၿပီျဖစ္သည္။ ပိုု၍မ်ားလာေသာ အသံုုးျပဳမႈ မ်ားေၾကာင့္ သဲထုုတ္ယူသံုုးစြဲမႈသည္ ယခုုအခါတြင္ “အရင္အခ်ိန္က သင္တခါမွ မၾကားဘူးေသးသည့္ ပတ္၀န္းက်င္ဆုုိင္ရာအက်ပ္အတည္း” တစ္ခုုျဖစ္လာပါသည္ (1)။ ယခုုအေၾကာင္း အရာကိုု ၂၀၁၄ UN အစီရင္ခံစာတြင္လည္း ကမၻာတ၀ွမ္းႏွစ္စဥ္အသံုုးျပဳေသာ သဲပမာဏသည္ ကမၻာအႏွံ႔တြင္ရွိေသာျမစ္ေၾကာင္းမ်ားမွ ႏွစ္စဥ္ ပ့ံပိုုးေပးႏုုိင္ေသာ ပမာဏထက္ ႏွစ္ဆျမင့္မားသည္ ဟုုေဖာ္ျပထားပါသည္ (2)။ မတ္လ ၂၉ ၊ ၂၀၁၉ ေသာၾကာေန႔တြင္ UNEP မွ ၂၀၁၉ အစီရင္ခံစာထုုတ္ျပန္ရာတြင္ ကြ်န္ေတာ္ ကြ်န္မတိုု႔အေနျဖင့္ ယခုုအက်ပ္အတည္းကိုု ေျဖရွင္းႏုုိင္ရန္ ေျခလွမ္းမ်ား စကိုုစတင္ရမည္ဟုု ေဖာ္ျပထားပါသည္။

ကြ်န္မအေနျဖင့္ သံလြင္ျမစ္ေၾကာင္းတစ္ေလ ွ်ာက္တြင္ ၁၀ႏွစ္ နီးပါးသုုေတသနျပဳလုုပ္ခဲ့ပါ သည္။ လြန္ခဲ့ေသာ ၅ႏွစ္ခန္႔မွစတင္ကာ ပိုု၍မ်ားျပားလာေသာ သဲ၊ ေက်ာက္စရစ္မ်ား၊ ႏုုန္းထုုတ္ ယူသည့္ စက္ေလွမ်ားကိုု ေတြ႕ရပါသည္။ အထူးသျဖင့္ သံလြင္ျမစ္ေဘးတြင္ တည္ရွိေသာ ကရင္ျပည္နယ္ ဖားအံၿမိဳ႕နားတြင္ ပိုုေတြ႕ရပါသည္။ ဒီေတာ့ ကြ်န္မအေနျဖင့္ ေဒသခံမ်ားကိုု အေျပာင္းအလဲမ်ား၊ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈမ်ားႏွင့္ပတ္သက္ၿပီး ေမးခြန္းမ်ားေမးခဲ့ပါသည္။ ေနာက္ေမးခြန္းတစ္ခုုက ဒီသဲေတြ ဘယ္ေရာက္ကုုန္တာလဲ ဆိုုတဲ့ အခ်က္ျဖစ္ပါသည္။

ကြ်န္မဦးေဆာင္ျပဳလုုပ္ေနသည့္ သုုေတသနအရ သဲထုုတ္ယူျခင္းလုုပ္ငန္းသည္ ေဒသခံမ်ား၏ အသက္ေမြး၀မ္းေၾကာင္းမ်ားကိုု အလြန္ထိခိုုက္မႈရွိသည္။ နဂိုုမူလပံုုသ႑ာန္အေနအထားရွိသည့္ သဲေသာင္ျပင္ကိုုမွီခိုုေနရသည့္သူမ်ားအေနျဖင့္ ထိုုေနရာမ်ားမွ ေရႊ႕ေျပာင္းရန္ ဖိအားေပးခံရသည္၊ ထိုု႔အျပင္ (သိုု႔မဟုုတ္) ၄င္းတိုု႔၏ အသက္ေမြး၀မ္းေၾကာင္းနည္းလမ္းကိုု ေျပာင္းလဲရသည္။ ထိုုထဲတြင္ သံလြင္ျမစ္ေၾကာင္းတစ္ေလ ွ်ာက္ ျမစ္ကမ္းေဘးဥယာဥ္ျခံေျမစိုုက္ပ်ိဳးသူမ်ားသည္ သဲတူးေဖာ္ေရး လုုပ္ငန္းမ်ားႏွင့္ သဲသယံဇာတကိုု အျပိဳင္အဆိုုင္ရယူေနရသကဲ့သိုု႕ျဖစ္ေနသည္။

ယခုုအက်ိဳးသက္ေရာက္မႈမ်ားသည္ ျမန္မာျပည္တြင္သာ ထင္ရွားသည္မဟုုတ္ပဲ စင္ကာပူႏွင့္ ကေမၻာဒီးယားႏုုိင္ငံမ်ားတြင္လည္းရွိေနသည္။ ၿမိဳ႕ျပတိုုးတက္ေရးအတြက္ သဲထုုတ္ယူျခင္း လုုပ္ငန္း သည္ ျမစ္ေၾကာင္းေဂဟစနစ္မ်ားႏွင့္ ကမၻာတ၀ွမ္းရွိ ယင္းတိုု႔အေပၚမွီခိုုေနရသူမ်ား အေပၚ အလြန္ ထိခိုုက္ေစပါသည္ (UNEP 2014)။ ပတ္၀န္းက်င္ဆိုုင္ရာအက်ပ္အတည္းဟုုသာ ညႊန္းဆိုုေလ့ရွိၿပီး မည္သည့္သုုေတသနမွ ႏွစ္စဥ္ ေဒၚလာ ဘီလီယံ ၁.၇၁တန္ဖိုုးရွိသည့္ ကမၻာ့သဲကုုန္သြယ္ေရးလုုပ္ငန္း ၏ လူမႈေရးႏွင့္ ပတ္၀န္းက်င္ဆိုုင္ရာ ရႈေထာင့္မ်ားကိုု ထုုတ္ေဖာ္မႈမရွိပါ။ လက္ေတြ႕တြင္ သန္းခ်ီေသာ လူမ်ား၏ (အထူးသျဖင့္ အာရွေဒသရွိ) အသက္ေမြး၀မ္းေၾကာင္းမ်ား သဲသယံဇာတအေပၚမွီခိုုေနရကာ လက္လွမ္းမွီႏိုုင္ေအာင္ယွဥ္ျပိဳင္ေနရပါသည္။ သဲအသံုုးျပဳမႈမ်ားလာသည္ႏွင့္အမ ွ် ထိုုအသက္ေမြး၀မ္းေၾကာင္းမ်ားအေပၚ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈ ရွိလာပါသည္။ ထိုု႔အျပင္ သဲသယံဇာတမွာလည္း လံုုးပါးပါးလာျပီျဖစ္သည္။

ကြ်န္မတိုု႔ ဘာလုုပ္သင့္ပါသလဲ?

Sand is running out. As a consequence of increased demand, sand mining is now “the global environmental crisis you’ve probably never heard of.” This is underlined in a 2014 UN report showing that annual global consumption of sand now more than doubles the yearly amount supplied by rivers globally. Friday, March 29, 2019, the UNEP released their 2019 report which states that we must take steps to address this crisis.

I have been conducting research on the Salween or Thanlwin River for nearly 10 years. What I noticed over past five years or so are the increasing number of sand boats, extracting sand, gravel, and sediments from the river. This is particularly true around the city of Hpa An, sited along the Thanlwin River, in Karen State. So, I started asking people about the changes and impacts. Also, where is this sand going?

A new research paper that I led presents evidence that sand extraction greatly impacts people’s livelihoods: those who rely on sand in its original form are being forced to move and or transform their livelihoods. This includes riverbank gardens along the Salween who now must compete for sand with sand mining operations.

These impacts, however, are not only evident in Myanmar, but also in Singapore and Cambodia. Sand extraction for urban development is causing harm to river systems and those who depend on them around the world (UNEP 2014). Though described as an environmental crisis, no research explains the social and environmental dimensions of the global trade in sand (worth US$1.71BIL p.a.). But, millions of people’s livelihoods, particularly in Asia, also rely on and thus compete for sand. These livelihoods are being impacted by the dramatic rise in demand, and, sand is running out.

Thoughts: what should we do?

References: 1) Beiser, V. 2017, Feb 27. Sand mining: the global environmental crisis you’ve probably never heard of. Guardian. 2) Sutherland, W.J., Barnard, P., Broad, S., Clout, M., Connor, B., Côté, I.M., Dicks, L.V., Doran, H., Entwistle, A.C., Fleishman, E. and Fox, M., 2016. A 2017 horizon scan of emerging issues for global conservation and biological diversity. Trends in ecology & evolution 32(1): 34-40.

The post is based on a co-authored paper, “Trading sand, undermining lives”: https://www.tandfonline.com/epri…/5JBDW6aj9sgDCQTupvrJ/full…

UNEP report on sand crisis: 2014 http://wedocs.unep.org/handle/20.500.11822/8665

UNEP report 2018: https://www.unenvironment.org/annualreport/2018/index.php…

Photo credit to Vanessa Lamb