Interview with Bobby Anderson: Reflections from CDD
(ျမန္မာဘာသာျဖင့္ေအာက္တြင္ဖတ္ရန္)
This is an interview with Bobby Anderson, who is a Research Fellow at Chiang Mai University’s School of Public Policy, and works for the company Cardno. PK Forum asked about his reflections after working on CDD projects in different countries.
PKF - After working in a range of other countries on CDD, what has struck you about what is similar or different in the context of Myanmar? How do you feel this impacts on the approach to the NCDDP?
Large-scale, multi-year CDD projects change from country to country. While the on-the-ground, CDD project selection methodology doesn't really differ between, say, Indonesia and Myanmar, the means of implementation to, and that’s usually based on the capacity of the line ministry running the project. Myanmar’s NCDDP is run by the Department of Rural Development under the Ministry of Agriculture, Livestock and Irrigation, and they are present in all Union-controlled townships, but they were also a fairly new department, so they did require some capacity building in the first years of implementation. The government tendered for contractors to assist in the initial start-up, through the provision of township technical assistance teams that were posted to townships to hire and manage the community and technical facilitators in the first two years of implementation. The handover to direct DRD management occurred in the third year. This model was adapted in reflection of the increased ability of government counterparts to run the show, so to speak. In Afghanistan, on the other hand, when I was working on the National Solidarity Program, contractors and NGOs directly implemented the project on an unlimited timeframe, with the Ministry providing oversight. In Indonesia, the Ministry of Home Affairs ran things with no contractors, and the World Bank provided Technical Assistance directly.
PKF - You have spoken previously about the need to have modest infrastructure centred goals for CDD, ie don't try to label it as 'conflict prevention', 'women's empowerment', or improving 'social cohesion'. What does this then mean for CDD style programs in conflict areas in Myanmar? Do have you have any concerns, for example if CDD programs were to expand to a state like Rakhine?
So long as the community-driven development methodology is abided, namely principles of inclusion and consensus, and no “shortcuts” are taken in a rush to complete the bricks and mortar of a project at the expense of how the project was selected, then a CDD project can’t help but be conflict – sensitive. In the conflict – affected areas of Myanmar, namely those under the control of ethnic armed groups, so long as those groups allow the project to occur, then NCDDP and other projects can serve as trust-building measures between communities. The same can occur in Rakhine. But the caveat I offer is “so long as the methodology is abided”. If it’s not, then the project is just another asset that can be captured, or weaponized in a pre-existing fight.
PKF - The scale of the NCDDP - in the context of a previous 'aid orphan' like Myanmar - is enormous. The institutional reputation of the government, the World Bank, private providers like Cardno, and others, relies on the perceived success of NCDDP. I assume that this is not dissimilar from other countries where CDD has been prominent. Does this scale present challenges to honest and effective monitoring and learning?
NCDDP is huge, and thankfully, the implementation design reflects that. The project had a slow rollout, with more and more townships starting up every year, and the operations manual was changed to reflect lessons learned with every new year of implementation and start-up. Each aspect of NCDDP is managed at the township level, with DRD and contractor oversight. The whole model, this horizontal implementation and M&E, really serves to spread risk and prevent blow-ups, or at the least to limit their scale. It’s a good system: it’s nationwide, but really community-owned.
PKF -In your experience around the world, what has been the most surprising success and failure of CDD?
The most surprising thing to me about CDD is the simplicity of the concept. In development and aid we tend to see an overcomplexification. CDD was the opposite and the first time I worked on it, in 2005, I had a kind of “voila!” moment that changed the way I saw development in general. It’s predicated on the fact that people know what they need. CDD has been around for over two decades now, but at the time of its inception, that concept was revolutionary.
As for failure, I always see a certain amount of that creeping in over time. The first years of CDD programs are a honeymoon period with energetic new hires and volunteers that believe in the program. But across years, that changes. Once then initial and important needs a community might agree upon are met, meeting attendance declines, and really, who can blame people for that? Not showing up for a meeting is a vote in itself, and people have to make a living. Free time is precious. Volunteer committees tend to have a permanent membership after years, and you’ve got to have some level of relative wealth to have that kind of time in rural areas, so elite influence always grows. Community facilitator positions are supposed to be filled by young people, but young people have ambitions, and they get bored and move on in a few years. The people with less ambition stay and they get bored with their work, and in the end, it's just another job with lots of paperwork, and then people, both facilitators and volunteers, start figuring out shortcuts and gaming the system. Corruption cases increase too. This kind of lethargy, and the seeking of personal profit from public goods, arises in most human endeavors. That’s why the robustness of the monitoring and audit and oversight, programmatic and operational, takes on greater importance with every passing year.
ယခုုေဆာင္းပါးသည္ ခ်င္းမိုုင္တကၠသိုုလ္ ျပည္သူ႔ေရးရာမူ၀ါဒေက်ာင္း တြင္ Research Fellow အျဖစ္ ေဆာင္ရြက္ေနၿပီး Cardno အဖြဲ႕အစည္းတြင္လည္း တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ေနသည့္ Bobby Anderson ႏွင့္ အင္တာဗ်ဴးျဖစ္ပါသည္။ PK ဖိုုရမ္မွCDDစီမံကိန္းမ်ားကိုုလုုပ္ေဆာင္ခဲ့ေသာ၄င္း၏ႏိုုင္ငံတကာအေတြ႕အၾကံဳမွသံုုးသပ္ခ်က္မ်ားကိုုေမးျမန္းထားပါသည္။
ေမး - လူထုုဗဟိုုျပဳစီမံကိန္း (CDD) ကိုု မတူညီတဲ့တိုုင္းျပည္အမ်ိဳးမ်ိဳးမွာ လုုပ္ခဲ့တယ္လိုု႔သိရတယ္။ ျမန္မာျပည္ အေျခအေနနဲ႕ဆိုုရင္ ဘာေတြတူညီတာရွိလဲ၊ မတူညီတာရွိလဲ? ဒီအတြက္ လူထုုဗဟိုုျပဳစီမံကိန္း လက္ေတြ႕ေဆာင္ရြက္ရတဲ့ နည္းလမ္းအေပၚ ဘယ္လိုုအက်ိဳးသက္ေရာက္မႈရွိတယ္လိုု႕ထင္သလဲ?
ေျဖ - အႀကီးစား ႏွစ္ရွည္ေဆာင္ရြက္ရတ့ လူထုုဗဟိုုျပဳဖြံ႕ျဖိဳးေရးစီမံကိန္းေတြက ႏိုု္င္ငံတႏိုုင္ငံ နဲ႕တစ္ႏိုုင္ငံ မတူႏိုုင္ဘူး။ ေျမျပင္မွာ ေဆာင္ရြက္မယ့္ CDD စီမံကိန္းေရြးခ်ယ္တဲ့နည္းလမ္းက ဥပမာ ျမန္မာႏိုု္င္ငံ နဲ႕အင္ဒိုုနီးရွား ႏွစ္ႏုုိင္ငံ အတြက္ အမ်ားအားျဖင့္ တူႏုုိင္တယ္။ အဲဒီစီမံကိန္းကိုု လက္ေတြ႔ အေကာင္အထည္ေဖာ္ဖိုု႔နည္းလမ္းေတြကေတာ့ CDD စီမံကိန္းကိုု အဓိက ေဆာင္ရြက္ေနတဲ့ ၀န္ႀကီးဌာနရဲ႕စြမ္းေဆာင္ႏိုုင္မႈနဲ႔အမ်ားႀကီး သက္ဆိုုင္သြားတယ္။ ျမန္မာႏိုုင္ငံရဲ႕ အမ်ိဳးသားလူထုုဗဟိုုျပဳဖြံ႕ျဖိဳးေရးစီမံကိန္းကိုု တာ၀န္ယူေဆာင္ရြက္တာက ေက်းလက္ ေဒသဖြံ႕ျဖိဳးေရးဦးစီးဌာန (DRD) ျဖစ္ၿပီး စိုုက္ပ်ိဳးေရး၊ ေမြးျမဴေရးႏွင့္ ဆည္ေျမာင္း၀န္ႀကီးဌာနေအာက္မွာရွိပါတယ္။ ဒီဌာနက ျပည္ေထာင္စုုကလႊမ္းျခံဳႏိုုင္တဲ့ ၿမိဳ႕နယ္အားလံုုးမွာရွိေပမယ့္ ဌာနအသစ္လိုုမ်ိဳးျဖစ္တာေၾကာင့္ စီမံကိန္းေဆာင္ရြက္တဲ့ အစဦးႏွစ္ကာလေတြမွာ စြမ္းရည္ျမင့္တင္မႈလိုုအပ္ခဲ့ပါတယ္။ အစိုုးရက တင္ဒါေခၚၿပီး ကေနဦးစတင္တဲ့ကာလမွာ ၿမိဳ႕နယ္အဆင့္မွာ လူထုုစည္းရံုုးေရးမွဴးေတြ၊ နည္းပညာ အေထာက္အကူျပဳေတြကိုု အလုုပ္ခန္႔ၿပီး စီမံခန္႔ခြဲႏုုိင္ဖိုု႔ နည္းပညာအကူအညီေပးႏုုိင္မယ့္ အဖြဲ႔ေတြကိုု ပထမ စီမံကိန္းေဆာင္ရြက္တဲ့ ႏွစ္ႏွစ္ မွာ စာခ်ဳပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ပါတယ္။ DRD က တိုုက္ရိုုက္စီမံခန္႔ခြဲႏုုိ္င္ဖိုု႔ကိုု တတိယႏွစ္မွာ လက္လႊဲပါတယ္။ ဒီပံုုစံက ဘာေၾကာင့္ ေဆာင္ရြက္ရသလဲဆိုုေတာ့ အစိုုးရဌာေတြရဲ႕ စီမံကိန္း ေဆာင္ရြက္ႏုုိင္မႈ စြမ္းေဆာင္ရည္ ျမင့္တက္လာတာကိုု ထင္ဟပ္ဖိုု႕ျဖစ္ပါတယ္။ တဖက္မွာလည္း အာဖဂန္နစ္စတန္ႏိုုင္ငံမွာဆိုုရင္ ကြ်န္ေတာ္ အမ်ိဳးသားစည္းလံုုးေရးစီမံကိန္းမွာ အလုုပ္လုုပ္ေနတဲ့အခ်ိန္မွာေတာ့ ကန္ထရိုုက္တာေတြ၊ အစိုုးရမဟုုတ္တဲ့ အဖြဲ႔အစည္းေတြက စီမံကိန္းကိုု အခ်ိန္အကန္႔အသတ္မရွိတိုုက္ရိုုက္ေဆာင္ရြက္ခဲ့ၿပီး ၀န္ၾကီးဌာနကေတာ့ အေပၚယံၾကပ္မတ္ေပးတယ္။ အင္ဒိုုနီးရွားမွာေတာ့ ျပည္ထဲေရး၀န္ၾကီးဌာနက ဘယ္ကန္ထရိုုက္တာနဲ႕မွ အလုုပ္မလုုပ္ပဲ ကမၻာ့ဘဏ္ကေတာ့ တိုုက္ရိုုက္နည္းပညာပံ့ပိုုးေပးတာျဖစ္တယ္။
ေမး - အရင္က ဆရာေျပာဖူးတာက CDDစီမံကိန္းမွာ အေျခအခံအေဆာက္အအံုုအတြက္ အေနေတာ္ဦးတည္တဲ့ ရည္မွန္းခ်က္ရွိသင့္တယ္လိုု႔ေျပာဖူးတယ္ေနာ္။ ဥပမာ ဒီစီမံကိန္းကိုုပဋိပကၡကာကြယ္ျခင္း၊ အမ်ိဳးသမီး စြမ္းေဆာင္ရည္ျမွင့္တင္ျခင္း၊ ဒါမွမဟုုတ္ လူထုုစည္းလံုုးေရးျမွင့္တင္ျခင္း စသျဖင့္ တံဆိပ္မကပ္ဖိုု႕ေပါ့။ ဒီလိုုဆိုုေတာ့ ျမန္မာႏိုုင္ငံအတြင္း ပဋိပကၡဒဏ္ခံေနရတဲ့ေဒသေတြမွာ CDD ပံုုစံစီမံကိန္းေဆာင္ရြက္တဲ့အခါ ဘယ္လိုု အဓိပၺယ္သက္ေရာက္မလဲ? ရခိုုင္ျပည္နယ္လိုုေဒသကိုု CDD စီမံကိန္းတိုုးခ်ဲ႕မယ္ဆိုုရင္ ဘယ္လိုု စိုုးရိမ္မႈ ေတြရွိမလဲ?
ေျဖ - လူထုုဗဟိုုျပဳခ်ည္းကပ္နည္းကိုုလိုုက္နာမယ္ - ဥပမာေပးရရင္ ပူးေပါင္းပါ၀င္မႈနဲ႕ သေဘာတူညီမႈရယူဖိုု႔ ခ်မွတ္ထားတဲ့မူေတြကိုုလိုုက္နာမယ္။ စီမံကိန္းၿပီးေျမာက္ဖိုု႔ လုုပ္ငန္းအမ်ိဳးအစားေတြကိုု ေသခ်ာေရြးခ်ယ္မယ့္အစား ျဖတ္လမ္းအလ်င္စလိုုမလိုုက္ဘူး။ ဒါေတြေဆာင္ရြက္ႏိုုင္ရင္ေတာ့ ဒီစီမံကိန္းက ပဋိပကၡအကဲဆတ္မႈရွိတယ္လိုု႔ဆိုုႏိုုင္ပါတယ္။ ျမန္မာႏိုုင္ငံမွာရွိတဲ့ ပဋိပကၡဒဏ္ခံေဒသေတြ ဥပမာ တိုုင္းရင္းသားလက္နက္ကိုုင္ေတြ အာဏာသက္ ေရာက္မႈရွိတဲ့တဲ့ေဒသေတြမွာ ေဆာင္ရြက္မယ္ဆိုုရင္ အဲဒီအဖြဲ႕ေတြကသာ စီမံကိန္းကိုု ေဆာင္ရြက္ခြင့္ျပဳရင္ NCDDP နဲ႕တျခားစီမံကိန္းေတြက ေဒသခံေတြၾကားမွာ ယံုုၾကည္မႈတည္ေဆာက္ႏိုု္င္မယ့္နည္းလမ္းေတြ ျဖစ္ေစႏိုုင္မယ္လိုု႔ထင္ပါတယ္။ အဲဒီအတိုုင္း ရခိုုင္မွာလည္း ျဖစ္ႏိုုင္တယ္လိုု႔ထင္တယ္။ ဒါေပမယ့္ ကြ်န္ေတာ့္စကားရဲ႕ သတိေပးထားခ်က္က ခုုနက ေျပာထားတဲ့ “နည္းလမ္းေတြကိုုလိုုက္နာမွ ျဖစ္မွာပါ။” ဒါမွမဟုုတ္ရင္ေတာ့ ဒီစီမံကိန္းက လက္ရွိျဖစ္ေနတဲ့ ပဋိပကၡမွာ အသံုုးျပဳခံရႏိုု္င္၊ လက္နက္အျဖစ္အသံုုးျပဳႏိုု္င္တဲ့ ေနာက္အေၾကာင္းအရာတစ္ခုုျဖစ္သြားႏိုုင္ပါတယ္။
ေမး - အရင္က အေထာက္အပံ့ကင္းမဲ့ခဲ့တဲ့ျမန္မာႏိုု္င္ငံအတြက္က NCDDP ရဲ႕ပမာဏက အရမ္းၾကီးမားေနတယ္။ အစိုုးရ၊ ကမၻာ့ဘဏ္၊ ပုုဂၢလိက၀န္ေဆာင္မႈေပးသူျဖစ္တဲ့ Cardno လိုုအဖြဲ႕အစည္းနဲ႕ အျခားပါ၀င္သူေတြရဲ႕ ပံုုရိပ္က NCDDP ရဲ႕ေအာင္ျမင္မႈအေပၚ မူတည္ေနတယ္။ ဒါကလည္း CDD လုုပ္ေဆာင္ခဲ့တဲ့တျခားႏိုုင္ငံေတြနဲ႕ ကြာမယ္မထင္ဘူး။ ဒီၾကီးမားတဲ့ပမာဏေၾကာင့္ မွန္ကန္ၿပီး ထိေရာက္မႈရွိတဲ့ အကဲျဖတ္ျခင္းနဲ႕ သင္ယူမႈ လုုပ္ငန္းစဥ္ေဆာင္ရြက္ႏိုုင္ဖိုု႔အခက္အခဲရွိမလား?
ေျဖ - NCDDP က တကယ္ကိုုၾကီးမားတယ္။ ေက်းဇူးတင္စြာပဲ ေဆာင္ရြက္ပံုုဒီဇိုုင္းကလည္း ဒါကိုု ထင္ဟပ္တယ္။ စီမံကိန္းကိုု တေျဖးေျဖး တိုုးခ်ဲ႕တယ္။ တစ္ႏွစ္ၿပီးမွ တစ္ႏွစ္ ျမိဳ႕နယ္ေတြကိုု တိုုးခ်ဲ႕တယ္။ ႏွစ္တိုုင္းပဲ သင္ယူမႈေတြ အေပၚအေျခခံၿပီး စီမံကိန္းလက္စြဲကိုု ေျပာင္းလဲတာေတြလုုပ္တယ္။ NCDDP ရဲ႕အစိတ္အပိုုင္းအားလံုုးကိုု ျမိဳ႕နယ္ အဆင့္မွာပဲ DRD နဲ႕ ကန္ထရိုုက္တာအဖြဲ႕က ၾကပ္မတ္ၿပီး စီမံခန္႔ခြဲတယ္။ ဒီပံုုစံ - အလ်ားလိုုက္စီမံကိန္းေဆာင္ ရြက္ျခင္းနဲ႕ေစာင့္ၾကည့္သံုုးသပ္ျခင္းစနစ္ - က ျဖစ္ႏိုု္င္ေျခရွိတဲ့ အႏၱရာယ္ေတြကိုု ျဖန္႔က်က္လိုုက္သလိုုျဖစ္ၿပီး ျပသာနာတခုုခုုအၾကီးၾကီးထျဖစ္ဖိုု႔ ကာကြယ္တယ္။ ဒါမွမဟုုတ္လည္း အနည္းဆံုုးေတာ့ စီမံကိန္း ပမာဏၾကီးတာကိုု ကန္႔သတ္ လိုုက္သလိုုေတာ့ျဖစ္သြားတယ္။ ဒါက ေကာင္းတဲ့စနစ္လိုု႔ထင္တယ္။ တႏိုုင္ငံလံုုး ျဖန္႕က်က္ေနေပမယ့္ တကယ္ေတာ့ ေဒသခံေတြက ပိုုင္တာျဖစ္တယ္။
ေမး - ဆရာ့ ႏိုုင္ငံတကာက အေတြ႕အၾကံဳအရ CDD ရဲ႕ အံ့ၾသစရာအေကာင္းဆံုုးေအာင္ျမင္မႈ နဲ႕ က်ရႈံးမႈဘာေတြ ျဖစ္မလဲ?
ေျဖ - ကြ်န္ေတာ့္အတြက္ CDD နဲ႔ပတ္သက္ၿပီး အံ့ၾသစရာအေကာင္းဆံုုးက သူ႔သေဘာတရားရဲ႕ ရွင္းလင္းမႈျဖစ္တယ္။ ဖြံ႕ျဖိဳးေရးနဲ႕ကူညီေထာက္ပံ့ေရးက႑မွာ ကြ်န္ေတာ္တိုု႔ေတြ႕ေလ့ရွိတာက လြန္ကဲတဲ့ရႈပ္ေထြးမႈေတြျဖစ္တယ္။ CDDကေတာ့ ေျပာင္းျပန္ျဖစ္တယ္။ ကြ်န္ေတာ္ပထမဆံုုးဒီစီမံကိန္းအတြက္ ၂၀၀၅ခုုႏွစ္မွာစလုုပ္ေတာ့ ကြ်န္ေတာ္ ဖြံ႕ျဖိဳးေရးက႑ကိုုၾကည့္တဲ့အျမင္က ေတာ္ေတာ္ရွင္းလင္းလာတယ္။ အဓိကကဘယ္အေပၚအေျခခံလည္းဆိုုေတာ့ လူေတြက သူတိုု႔ဘာလိုုအပ္လဲဆိုုတာကိုု သိတယ္ဆိုုတဲ့ အခ်က္ျဖစ္တယ္။ CDD က အခုုဆိုု ဆယ္စုုႏွစ္ ၂ခုု ေက်ာ္လာၿပီ ဒါေပမယ့္ သူစတုုန္းကဆိုုရင္ ဒီသေဘာတရားက အရမ္းကိုု စြန္႔ဦးတီထြင္သလိုုျဖစ္ခဲ့တယ္။
က်ရႈံးမႈနဲ႕ပတ္သက္ရင္ေတာ့ ကြ်န္ေတာ့္အေနနဲ႕အခ်ိန္ၾကာလာတာနဲ႕အမ ွ် ဒါနဲ႕ပတ္သက္တာေလးေတြကိုုေတြ႕ ရတယ္။ CDD စတဲ့ပထမႏွစ္ေတြမွာဆိုုရင္ ပ်ားရည္ဆန္းကာလလိုုပဲ ဒီစီမံကိန္းအေပၚယံုုၾကည္က်တဲ့ တက္ၾကြမႈအျပည့္နဲ႕ ၀န္ထမ္းေတြ၊ လုုပ္အားေပးေတြကိုု ေခၚၾကတယ္။ ႏွစ္ေတြၾကာလာတာနဲ႕အမ ွ် ေျပာင္းလာ တယ္။ ကေနဦးက ေဒသခံေတြလိုုခ်င္ခဲ့တဲ့ ဦးစားေပးလိုုအပ္ခ်က္ေတြျပည့္မွီၿပီးတဲ့ေနာက္ပိုုင္းမွာ အစည္းအေ၀းတက္တဲ့ လူဦးေရလည္း က်လာတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒါကိုု ဘယ္သူက အျပစ္တင္လိုု႔ရမလဲ? အစည္းအေ၀းမလာတာကိုုက မဲတစ္ခုုလိုုျဖစ္သြားတယ္။ လူေတြက သူတိုု႔ အသက္ေမြး၀မ္းေၾကာင္းလည္း လုုပ္ရဦးမယ္ေလ။ အားလပ္ခ်ိန္ေတြ က တန္ဖိုုးရွိတယ္။ လုုပ္အားေပးေကာ္မတီေတြက ႏွစ္ေတြၾကာလာေတာ့ အျမဲတမ္းအဖြဲ႕၀င္ေတြလိုုျဖစ္လာတယ္။ ဒီလိုုေက်းလက္ေဒသမွာ အခ်ိန္ေပးႏိုုင္ဖိုု႔ဆိုုတာကလည္း ၾကြယ္၀မႈအနည္းနဲ႕အမ်ားရွိရမယ္ေလ ဆိုုေတာ့ အထူးလူတန္းစားေတြရဲ႕ ၾသဇာသက္ေရာက္မႈက ပိုုၾကီးလာတယ္။ လူထုုစည္းလံုုးေရးေနရာေတြကိုု လူငယ္ေတြ က တာ၀န္ယူဖိုု႔ျဖစ္ေပမယ့္ လူငယ္ေတြက တျခားရည္မွန္းခ်က္ေတြရွိမယ္။ ၾကာလာေတာ့ သူတိုု႔လည္း ဒီအလုုပ္ အေပၚ ျငီးေငြ႕လာၿပီး တျခားေနရာေျပာင္းကုုန္တယ္။ သိပ္ၿပီး ရည္မွန္းခ်က္ၾကီးၾကီးမားမားမရွိတဲ့သူေတြကေတာ့ ဆက္ေနတယ္။ ဒါေပမယ့္ သူတိုု႕လည္း အလုုပ္အေပၚျငီးေငြ႕လာတယ္။ ဆိုုေတာ့ အဆံုုးမွာ ဒါက စာရြက္စာတမ္း အဓိကလုုပ္ရတဲ့ အလုုပ္တခုုသာျဖစ္လာတယ္။ ေနာက္ ဒီလူေတြ - လူထုုစည္းရံုုးေရးမွဴးေတြနဲ႕လုုပ္အားေပးေတြ အေနနဲ႕ ျဖတ္လမ္းေတြရွာလာၿပီး ဒီစနစ္ကိုု ဘယ္လို ကစားရမယ္ဆိုုတာမ်ိဳးျဖစ္လာတယ္။ အက်င့္ပ်က္ျခစားတဲ့ အျဖစ္အပ်က္ေတြလည္း မ်ားလာတယ္။ ဒီလိုုစိတ္၀င္စားမႈေလ်ာ့သြားတာေတြ၊ ျပည္သူပိုုင္ပစၥည္းကေန ကိုုယ္က်ိဳးစီးပြားရွာေတြက ကြ်န္ေတာ္တိုု႔လူသားေတြမွာ ေတာ္ေတာ္ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေစာင့္ၾကည့္အကဲျဖတ္တာ၊ စာရင္းစစ္တာ၊ ၾကပ္မတ္တာကိုု စီမံကိန္းေရးဆြဲတဲ့အခါနဲ႕လက္ေတြ႕ေဆာင္ရြက္ တဲ့အခါမွာ ခိုုင္ခိုုင္မာမာျဖစ္ဖိုု႔ အတြက္ တစ္ႏွစ္ၿပီး တစ္ႏွစ္ ပိုုၿပီး အေရးၾကီးလာတာျဖစ္တယ္။
photo accessed from VNG International webpage